دادگاه نظامی و انواع آن

براساس قانون هر جرمی مستوجب مجازات است و همه افراد در صورتی که عمل خلاف قانون انجام دهند باید مجازات گردند یعنی زمانی که جرمی محقق می شود برای رسیدگی به جرم و مجازات مجرم یا مجرمین ، شاکی باید به مرجع قضایی صالح شکایت کند که مرجع قضایی صالح زمانی که جرمی محقق می گردد دادسرا و دادگاه های کیفری و یا عمومی و انقلاب و غیره می باشد اما گاهی مجرم یا فردی که مرتکب جرمی می شود دارای شغل یا از اصناف خاصی هستند که قانونگذار بنا بر مصلحت برای آن قوانین و مقررات و دادگاه های خاصی را پیش بینی کرده است که باید برای رسیدگی به آن جرایم خاص دادگاه های مخصوصی موضوع را بررسی نمایند که از جمله دادگاه ویژه برخی از اشخاص عبارتند از : دادگاه انتظامی وکلا ، دادگاه روحانیون و دادگاه ویژه اطفال ، دادگاه نظامی و …… دارای آیین دادرسی مخصوص به خود هستند دادگاه های نظامی صلاحیت رسیدگی به جرایم نظامیان را دارد یعنی قانونگذار اینگونه تعیین کرده است که زمانی که یک نظامی مرتکب جرمی می شود مجازات او بر طبق قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح در دادگاه های نظامی بررسی می شود و بر طبق این قانون افرادی که نظامی تلقی می گردند را بیان کرده است . به همین دلیل در این مقاله به بررسی دادگاه های نظامی و موارد استثناء در صلاحیت دادگاه نظامی خواهیم پرداخت .

دادگاه نظامی
براساس قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح دادگاه های نظامی برای رسیدگی به جرایم نظامیان می باشد که طبق ماده یک این قانون ، دادگاه های نظامی به جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی کلیه افراد زیر که در این قانون به اختصار ( نظامی ) خوانده می شوند رسیدگی می کنند :

• از جمله افرادی که نظامی محسوب می گردند و عبارتند از : کارکنان ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سازمان های وابسته .
• از دیگر افراد نظامی ، کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران و سازمان های وابسته هستند .
• کارکنان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و سازمان های وابسته و اعضای بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نظامی هستند .
• کارکنان وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان های وابسته نیز نظامی محسوب می گردند .
• کارکنان مشمول قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران کارکنان وظیفه از تاریخ شروع خدمت تا پایان آن نظامی محسوب می گردند .
• محصلان موضوع قوانین استخدامی نیروی های مسلح مراکز آموزش نظامی و انتظامی در داخل و خارج از کشور و نیز مراکز آموزش وزارت آموزش وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با عنوان نظامی شناخته می شوند .
• کسانی که به طور موقت در خدمت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران هستند و طبق قوانین استخدامی نیروهای مسلح در مدت مزبور از اعضا نیروهای مسلح محسوب می شوند .

همه افراد فوق نظامی محسوب می شوند و حسب مورد به جرایم آن ها در دادگاه نظامی رسیدگی می شوند و در صورت مجرمیت حکم آن ها نیز در همین دادگاه صادر می گردد .

موارد استثناء در صلاحیت دادگاه نظامی
علاوه بر افرادی که بر طبق قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح در فوق بیان شده است به عنوان نظامی خوانده می شوند و در صورتی که جرمی انجام دهند در دادگاه نظامی رسیدگی می شود و باید مجازات آنان در دادگاه های نظامی انجام شود عده ای دیگر از افراد نیز جز موارد استثناء هستند که رسیدگی به جرم های آنان نیز در صلاحیت دادگاه نظامی است این دسته از افراد عبارتند از :

• جرائم نظامی و انتظامی کارکنان مذکور که در سازمان های دیگر خدمت می کنند نیز در دادگاه های نظامی رسیدگی و حکم مقتضی صادر و مجازات می شود .
• رهایی از خدمت مانع رسیدگی به جرایم زمان اشتغال نمی شود ، به طور مثال : در صورتی که فردی بازنشسته شود و ثابت شود که در زمان خدمت جرمی انجام داده است به جرم او در دادگاه های نظامی رسیدگی می شود .
• دادگاه نظامی مکلف است در مواردی که مجازات جرمی در این قانون ذکر شده باشد چنانچه رسیدگی به آن جرم در صلاحیت دادگاه نظامی باشد دادگاه نظامی طبق قانون مربوط به آن جرم تعیین کیفر و مجازات می نماید و اعمال تخفیف و تبدیل نیز به موجب همان قانون خواهد بود .