با پیشرفت جوامع و قدرت گرفتن دولت ها ، لازم است تا قوانین به صورتی تدوین شود که در آن دولت فراتر از قانون و قواعد مربوط به حقوق عمل ننماید و در صورتی که اینطور شد افراد و مردم باید بتوانند از طریق مراجع صالح ، از تصمیمات آنها شکایت کرده و بدانند که نهادهای دولتی در صورت تخلف تنبیه و مجازات خواهند شد .به این علت، دیوان عدالت اداری به عنوان مرجعی در نظر گرفته شد تا بتواند از حقوق تضییع شده مردم حفاظت کند . از این رو در این مقاله موارد صلاحیت دیوان عدلت اداری از جمله رسیدگی به شکایت از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی ، رسیدگی به شکایت از آیین نامه ها ، رسیدگی به شکایت از آراء و تصمیمات قطعی مراجع اداری ، رسیدگی به شکایات استخدامی و صدور رای وحدت رویه خواهیم پرداخت.
” رسیدگی به شکایات مردم از واحدهای دولتی در دیوان عدالت اداری “
رسیدگی به شکایت از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی
مردم می توانند شکایت خود را از اقدامات واحدهای دولتی به دیوان عدالت اداری ببرند . واحد دولتی اعم از وزارت خانه ها و سازمان ها و موسسات و شرکتهای دولتی ، شهرداری ها و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها است . وقتی مردم به یکی از این نهادهای دولتی مراجعه نمایند و از اقدامات و تصمیمات این مراجع و ماموران و کارمندان آن شکایت داشته باشند ، باید اعتراض خود را در دیوان عدالت اداری طرح کنند .
قابل ذکر است که در این سازمان تنها مردم می توانند شکایت خود را از ادارات مطرح کنند و ادارات نمی توانند علیه یک دیگر در دیوان عدالت اداری شکایت نموده و به صورت الکترونیک اقدام به پیگیری شکایت در دیوان عدالت اداری نمایند .
رسیدگی به شکایت از آیین نامه ها
واحد های دولتی می توانند آیین نامه تصویب کنند و در آن آیین نامه مقرراتی را در نظر بگیرند . اگر مقرراتی که واحدهای دولتی در آیین نامه های خود ذکر می کنند مخالف قانون باشد یا فراتر از اختیارات واحد مذکور باشد ، هر کسی می تواند از آن آیین نامه در دیوان عدالت اداری شکایت نماید . هیأت عمومی دیوان به موضوع رسیدگی خواهد کرد و در صورت درستی شکایت ، آیین نامه را ابطال خواهد نمود .
” ابطال آیین نامه های خلاف قانون در دیوان عدالت اداری “
رسیدگی به شکایت از آراء و تصمیمات قطعی مراجع اداری
اگر در یکی از مراجع اداری زیر رای یا تصمیمی گرفته شود که این رای یا تصمیم مخالف قانون باشد و یا قانون را نقض کند ، دیوان عدالت اداری به این موضوع رسیدگی خواهد کرد . دیوان زمانی به این موضوع رسیدگی می کند که نسبت به رای یا تصمیم شکایت یا اعتراض شود . مراجع اداری که دیوان عدالت اداری می تواند به شکایت ناشی از تصمیمات آنها رسیدگی کند در بند 2 ماده 13 قانون دیوان عدالت اداری مشخص شده است که از قرار زیر است :
دادگاه های اداری ، هیأت های بازرسی و کمیسیون هایی مانند کمیسیون های مالیاتی ، شورای کارگاه ، هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما ، کمیسیون موضوع ماده 100 قانون شهرداری ها ، کمیسیون موضوع ماده 56 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و منابع طبیعی و اصلاحات بعدی آن . البته این مراجع منحصر نیستند و تنها مثال هایی هستند که قانون زده است و ممکن است کسی از رای واحد اداری ای شکایت داشته باشد که در این ماده نیامده است .
رسیدگی به شکایات استخدامی
قضات ، مشمولین قانون استخدام کشوری و سایر مستخدمان واحدهای دولتی و سایر مستخدمان اعم از لشکری و کشوری می توانند شکایات خود را بابت تضییع حقوق استخدامی خود را در دیوان عدالت اداری مطرح نمایند.
صدور رای وحدت رویه
وقتی در دادگاه های اداری و شعب دیوان در مورد یک موضوع خاص ، آرای متناقضی صادر می شود ، دیوان عدالت اداری می تواند یک رای وحدت رویه صادر کند که طبق آن از آن زمان به بعد ، دادگاه های اداری و شعب دیوان در مورد آن موضوع به خصوص ، یکسان عمل کنند .
