زمانی افراد قصد طرح دعوی و یا شکایت را دارند که حقی از آنان که در قانون برایشان تعیین شده ضایع شود و یا به عبارت دیگر در زمانی که بین دو شخص اختلافی ایجاد شود و یکی از طرفین خود را محق بداند علیه شخص دیگر برای گرفتن حقوق شکایت کند و یا فردی بر دیگری جرمی را مرتکب شود اشخاص علیه مجرم یا مرتکب قصد شکایت را دارند تا دادگاه بعد از بررسی موضوع و اثبات حقانیت وی مجازات مجرم را تعیین و اجرا نماید . اولین موضوعی که مطرح می شود و افراد باید به آن آگاه باشند این است که چه نوع دعوایی را باید اقامه کنند ؟ از چه راهی؟ و به کدام مرجع قضایی مراجعه کنند ؟ یا چه دادگاهی صلاحیت رسیدگی به آن موضوع را دارد ؟
این دسته از سوالات همواره در شروع طرح دعوی مطرح می شود زیرا افراد می داند با مراجعه به مراجع قضایی می توانند به حقوق خود دست می یابند . بر همین اساس قانونگذار در قانون به طور کلی دو نوع روش را برای احقاق حقوق مردم پیش بینی کرده است که عبارتند از روش حقوقی و روش کیفری .
یکی از این طرق روش حل دعوی است طریق حقوقی است که قانونگذار در قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه های حقوقی و دعوی حقوقی و طرق حل دعوی را بیان کرده است و روش دیگر در قانون آیین دادرسی کیفری ، طرق کیفری و دعوی کیفری و دادگاه کیفری است که درخصوص موضوعاتی است که جرمی اتفاق افتاده باشد یا عنوان مجرمانه داشته باشد و بر طبق قانون جرم شناخته شده باشد . به همین دلیل در این مقاله به بررسی اینکه دادگاه کیفری چیست و صلاحیت رسیدگی به چه موضوعاتی را دارد می پردازیم .
دادگاه کیفری چیست ؟
در پاسخ به اینکه دادگاه کیفری چیست باید گفت مراجع رسیدگی در جامعه ما به دو دسته مراجع قضایی و مراجع غیرقضایی تقسیم می گردد که مراجع غیرقضایی به دعاوی بین مردم با دولت رسیدگی می کند و خارج از قوه قضاییه تشکیل می شوند و معمولا زیر مجموعه قوه مجریه هستند و همچنین متصدیان این دادگاه معمولا قاضی نیستند ولی مراجع قضایی مراجعی هستند که زیر نظر قوه قضاییه تشکیل می گردند و به دعوی بین مردم رسیدگی می کنند و متصدیان آن قاضی می باشند و قانونگذار مراجع قضایی را به دو دسته مراجع قضایی حقوقی و مراجع قضایی کیفری تقسیم می کنند که که مراجع قضایی کیفری بر طبق ماده 294 قانون آیین دادرسی کیفری به چند دسته تقسیم می گردند که عبارتند از : دادگاه کیفری یک ، دادگاه کیفری دو ، دادگاه انقلاب ، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه های نظامی که هریک صلاحیت رسیدگی به برخی پرونده ها را دارند .
اما به طور کلی زمانی مراجع فوق صلاحیت رسیدگی به موضوع را دارند که موضوع دعوی یک موضوع کیفری باشد .
صلاحیت دادگاه کیفری
برای بررسی اینکه صلاحیت دادگاه کیفری چیست و دادگاه کیفری به چه موضوعی رسیدگی می کند باید گفت منظور از دادگاه مرجع رسیدگی به دعاوی است که افراد در صورت اختلاف به آنجا مراجعه می کنند و منظور از واژه کیفری به دعاوی اشاره دارد که در آن جرمی محقق شده است و مرتکب آن مجازات می گردد و منتهی به اعمال مجازات می شود همانطور مشخص است کیفر به معنای مجازات است .
بنابراین همانطور که از عنوان این دادگاه کیفری بر می آید دادگاهی است که به موضوعات کیفری رسیدگی می کند که در واقع موضوعات کیفری موضوعاتی هستند که در قانون مجازات اسلامی ارتکاب و انجام آن جرم شناخته شده است و برای آن جرم مجازات تعیین شده است . به عبارت دیگر اگر فردی عملی را انجام دهد که در قانون جرم بوده است و برای آن مجازات تعیین شده است در دادگاه های کیفری بررسی می گردد . به عنوان مثال : موضوعاتی مانند : توهین ، سرقت ، ترک نفقه زوجه ، کلاهبرداری ، مزاحمت تلفنی ، ضرب و شتم و تهدید و غیره جرم بوده است و باید در دادگاه کیفری بررسی شود برای شکایت و طرح دعوا در این دادگاه فرد شاکی باید ابتدا در فرمی با عنوان شکواییه شکایت خود را تهیه و تنظیم کند و آن را به دادسرا و یا به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و یا به نیروی انتظامی حسب مورد ارائه کند تا شروع به رسیدگی آغاز گردد . پس مرجع اولیه به بررسی این گونه دعاوی دادسرا است که در واقع دادسرا با بررسی مقدماتی و تحقیق در خصوص موضوع در صورتی که مجرم بودن متهم و ارتکاب جرم احراز شود پرونده را به یکی از دادگاه های کیفری ارسال می کند که دادگاه کیفری به موضوع پرونده رسیدگی کرده و مجازات مجرم را تعیین و اجرا می کند .
به طور مثال : اگر فردی کیف خانمی را بدزد آن خانم باید با تنظیم شکواییه سرقت علیه سارق شکایت کند که در این صورت ابتدا دادسرا در خصوص جرم و سارق بررسی و تحقیق می کند و قرار یا تصمیم مقتضی را اتخاذ می کند و اگر قرار مجرمیت متهم را صادر کند ، پرونده را به یکی از دادگاه های کیفری ارسال می کند که حکم و مجازات را تعیین و اعمال نماید .
پس بنابراین به طور کلی و بر طبق قانون صلاحیت دادگاه های کیفری رسیدگی به موضوعات و دعاوی کیفری است و نحوه رسیدگی در دادگاه های کیفری بر طبق قانون آیین دادرسی کیفری تعیین شده است .
سوالات متداول
1- دادگاه کیفری به چه موضوعاتی رسیدگی می کند ؟
دادگاه کیفری دادگاهی است که به موضوعات کیفری رسیدگی می کند .
2- مراجع قضایی به طور کلی به چند قسم هستند ؟
قانونگذار مراجع قضایی را به دو دسته مراجع قضایی حقوقی و مراجع قضایی کیفری تقسیم می کند .
3- اگر فردی کیف خانمی را بدزد آن خانم باید به کدام مرجع قضایی شکایت کند ؟
باید به مراجع قضایی کیفری باید مراجعه شود .
